เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแม่ตื่น แหล่งท่องเที่ยวอำเภอแม่ระมาด ตาก
เป็นอำเภอชายแดนที่ติดต่อกับสหภาพพม่าอีกอำเภอหนึ่งของจังหวัดตากอยู่ห่างจากตัวจังหวัด ๑๒๐ กิโลเมตร พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นป่าเขา สันนิษฐานว่าเดิมอำเภอแม่ระมาดเป็นชุมชนของชาวกะเหรี่ยง ต่อมามีชาวไทยล้านนาอพยพมาอยู่เป็นจำนวนมากจนได้ยกฐานะเป็นอำเภอแม่ระมาด เมื่อวันที่ ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๔ การเดินทาง จากตัวจังหวัดตากใช้เส้นทางตาก-แม่สอด-แม่ระมาด หรือใช้เส้นทางตาก-บ้านตาก-แม่ระมาดก็ได้
วัดดอนแก้ว ตั้งอยู่หลังที่ว่าการอำเภอแม่ระมาด มีพระพุทธรูปแกะสลักหินอ่อน เป็นปฏิมากรรมของพม่าที่แกะสลักขึ้นพร้อมกัน ๓ องค์ องค์ที่ ๑ ประดิษฐานที่ประเทศปากีสถาน องค์ที่ ๒ ประดิษฐานที่ประเทศอินเดีย และองค์ที่ ๓ ได้อัญเชิญมาจากเมืองย่างกุ้ง มาประดิษฐานในวิหารของวัดดอนแก้ว เป็นพระพุทธรูปที่งดงาม มีขนาดหน้าตักกว้าง ๕๐ นิ้ว สูง ๖๓ นิ้ว
เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแม่ตื่น มีพื้นที่ครอบคลุมอยู่ในเขตอำเภอแม่ระมาด และอำเภอสามเงา จังหวัดตาก มีเนื้อที่รวมทั้งสิ้นประมาณ ๗๓๓, ๑๒๕ ไร่ภูมิประเทศส่วนใหญ่เป็นทิวเขาสูงชันสลับซับซ้อนมีป่าดิบเขา ป่าดิบแล้งป่าเบญจพรรณ และป่าเต็งรัง ที่ตั้งสำนักงานฯ อยู่บริเวณหลักกิโลเมตรที่๓๕ เส้นทางสายแม่ระมาด-บ้านตาก
สถานที่น่าสนใจในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแม่ตื่น ได้แก่
ดอยขุนแม่ตื่น อยู่บริเวณหลังที่ทำการเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแม่ตื่น
มีลานหินเป็นบริเวณกว้าง มีถํ้าขนาดเล็ก ภายในถํ้ามีหินงอก หินย้อย และ
เป็นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า เช่น เก้ง เลียงผา ค้างคาว เป็นต้น
กิจกรรมล่องแก่งลำนํ้าแม่ตื่น แม่ตื่นเป็นลำนํ้าสาขาที่มีขนาดใหญ่ของแม่นํ้าปิง ไหลจากเทือกเขาในเขตอำเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่ มาบรรจบกับลำนํ้าปิงเหนือเขื่อนภูมิพล จุดเริ่มต้นของการล่องแก่งเรือยางลำนํ้าแม่ตื่น คือ ที่ทำการเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแม่ตื่นการเดินทาง ใช้ทางหลวงหมายเลข ๑๑๗๕ แม่ระมาด-บ้านตาก ระยะทางประมาณกิโลเมตรที่ ๓๐ ล่องไปตามลำนํ้าแม่ตื่นผ่านผืนป่าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแม่ตื่นท่ามกลางธรรมชาติป่าเขาที่อุดมสมบูรณ์ ได้สัมผัสกับชีวิตชาวกระเหรี่ยงดั้งเดิมกลางป่าลึก ชมความงามของธรรมชาติ และนกนานาพันธุ์ ผจญภัยกับการล่องเรือผ่านเกาะแก่งต่างๆ ได้แก่ แก่งห้วยพระเจ้าแก่งห้วยแสม แก่งห้วยนํ้าหวาน แก่งห้วยพลู แก่งที่ท้าทายมากที่สุดคือแก่งห้วยวัว ซึ่งความยาวของแก่งประมาณ ๑ กิโลเมตร จากแก่งห้วยวัวจะพบกับเกาะแก่งต่างๆ มากมาย ล่องถึงบริเวณลำนํ้าแม่ตื่นกับแม่นํ้าปิงมาบรรจบกัน มีเรือรอรับเข้าสู่หมู่บ้านชาวประมงที่บ้านหินลาดนาไฮ โดยจะพักค้างแรมหรือเดินทางกลับเขื่อนภูมิพลได้ ติดต่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม ได้ที่ อบต.แม่ตื่น โทร. ๐๕๕ ๕๘๑ ๖๔๓ ดอยสอยมาลัย เป็นยอดเขาสูงที่สุดของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแม่ตื่นสูงกว่าระดับทะเลปานกลางประมาณ ๑,๖๐๐ เมตร จุดสูงสุดสามารถมองเห็นอ่างเก็บน้ำเขื่อนภูมิพลได้ สิ่งที่น่าสนใจของผืนป่าบนเขานี้ คือ สลาแมนเดอร์ หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า จิ้งจกนํ้า เป็นสัตว์นํ้าดึกดำบรรพ์ที่หายาก ลักษณะคล้ายจิ้งจก ลำตัวสีชมพู สภาพป่าโดยทั่วไปเป็นป่าสนเมืองหนาว มีจุดชมวิวทะเลหมอกในยามเช้า ช่วงปลายฝนต้นหนาวระหว่างเดือนพฤศจิกายน-มกราคมเป็นช่วงที่เหมาะแก่การท่องเที่ยวที่สุดนักท่องเที่ยวสามารถกางเต็นท์พักแรมได้บริเวณที่ทำการฯ โดยต้องขออนุญาตที่หน่วยพิทักษ์ป่ากิ่วสามล้อก่อนขึ้นดอยสอยมาลัยทุกครั้งการเดินทาง ใช้ทางหลวงหมายเลข ๑๑๗๕ สายบ้านตาก-แม่ระมาด รถยนต์ ที่ใช้ควรเป็นรถที่มีสมรรถนะสูง หรือรถขับเคลื่อน ๔ ล้อ
อุทยานแห่งชาติขุนพะวอ เป็นอุทยานแห่งชาติเปิดใหม่ ท้องที่บ้านหนองหลวง หมู่ ๓ ตำบลสามหมื่น ริมทางหลวงสายแม่ระมาด-บ้านตาก ห่างจากแยกอำเภอแม่ระมาดประมาณ ๑๘ กิโลเมตร มีเนื้อที่ประมาณ ๓๘๐ ตารางกิโลเมตร เดิมชื่ออุทยานแห่งชาติแม่กาษา ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็น “อุทยานแห่งชาติขุนพะวอ” เพื่อเป็นการยกย่องพะวอซึ่งเป็นท่านทหารชาวกระเหรี่ยงในสมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช จึงได้รับแต่งตั้งให้เป็นนายด่านแม่ละเมา และได้ต่อสู้กับข้าศึกเพื่อปกป้องเอกราชของชาติจนตัวเองต้องเสียชีวิตในสนามรบ ซึ่งสมรภูมิรบก็อยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติขุนพะวอนี้เอง ลักษณะภูมิประเทศพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาสลับซับซ้อนสูงชัน เป็นต้นกำเนิดของลำห้วยหลายสาย สภาพป่ามีความอุดมสมบูรณ์มากมีทั้งป่าดิบชื้น ป่าดิบแล้ง ป่าดิบเขา ป่าเบญจพรรณ และป่าต็งรัง สภาพอากาศได้รับอิทธิพลจากลมทะเลอันดามัน ทำให้มีอากาศค่อนข้างชื้นในฤดูฝน ฤดูหนาวอากาศหนาวเย็น ฤดูร้อนอากาศเย็นสบายอุณหภูมิเฉลี่ยทั้งปี ๒๑ องศา ทำให้มีอากาศเย็นสบายทั้งปี มีพันธุ์ไม้หลากหลายเช่น สักแดง ประดู่ มะค่าโมง ยาง ตะเคียนทอง ไม้ถิ่นภาคใต้เช่นลูกเนียง (มะตึงยาง) สะตอป่า เงาะป่า ฯลฯ อุทยานฯ มีบ้านพัก ๓ ห้องนอน ๒ ห้องนํ้า จำนวน ๑ หลัง ห้องพัก ๑ ห้องนอน ๑ ห้องนํ้า จำนวน ๓ หลัง และสถานที่กางเต็นท์สามารถรองรับนักท่องเที่ยวได้ถึง ๕๐๐ คน มีห้องนํ้า ๑๒ ห้อง
การเดินทาง ใช้ทางหลวงหมายเลข ๑๐๕ สายตาก-แม่สอด ถึงอำเภอแม่สอดเลี้ยวขวาไปทางอำเภอแม่ระมาด จากนั้นเลี้ยวซ้ายไปตามทางหลวงหมายเลข ๑๑๗๕ สายแม่ระมาด-บ้านตาก อีก ๑๖ กิโลเมตรจะถึงที่ทำการอุทยาน
สถานที่น่าสนใจในอุทยานฯ
กิจกรรมดูนก รอบๆ บริเวณที่ทำการอุทยานฯ และเส้นทางเดินเท้าไปนํ้าตกขุนพะวอ สามารถหาดูนกได้โดยการใช้กล้องส่อง หรือดูด้วยตาเปล่าจะพบนกแปลกๆ และนกหายากหลายชนิด ซึ่งจากการสำรวจเมื่อเดือนมีนาคม ๒๕๔๗ โดยนักดูนกมืออาชีพพบว่ามีนกนานาพันธุ์กว่า ๑๐๐ ชนิด
นํ้าตกขุนพะวอ เป็นนํ้าตกขนาดใหญ่ เกิดจากลำนํ้าแม่จะเราที่ไหลผ่านช่องเขาลำนํ้าบีบเล็กลง ด้วยความรุนแรงของกระแสนํ้าที่ทิ้งตัวจากหน้าผาสูงชันกว่า ๑๐๐ เมตร ลงสู่เบื่องล่างกระทบโขดหินส่งเสียงดังกึกก้องไปทั้งหุบเขา มีละอองนํ้าฟุ้งกระจายไปทั่วบริเวณ อีกทั้งยังเป็นต้นกำเนิดของลำนํ้าแม่จะเรา นักท่องเที่ยวหากมีความประสงค์จะไปชมนํ้าตกกรุณาติดต่อเจ้าหน้าที่นำทางของอุทยานฯ เพราะต้องเดินเท้าเข้าชมนํ้าตกจากด้านล่างใช้เวลาเดินทางประมาณ ๑.๓๐ ชั่วโมง ตลอดเส้นทางมีจุดพักให้ชมวิวที่สวยงามอยู่หลายแห่ง
นํ้าตกห้วยกะทิง หมู่ ๖ บ้านห้วยกระทิง ตำบลพระธาตุ เป็นนํ้าตกขนาดกลางมีความสวยงามมากอีกแห่งของอุทยานฯ สูงประมาณ ๕๐ เมตรนํ้าใสสะอาด ไหลตลอดทั้งปี อยู่ห่างจากที่ทำการอุทยานฯ ประมาณ ๑๕ กิโลเมตร